La Viena Koncertodomo (germane: Wiener Konzerthaus) estis inaŭgurata en la jaro 1913. Ĝi troviĝas en la 3-a viena urbodistriko Landstraße ĉe la rando de la Interna Urbo inter Schwarzenberg-Placo kaj urboparko.
Konstrua
historio
Domo por muzikfestivaloj, planita en 1890 kiel plurcela
domo, allogu pli vastajn loĝantartavolojn ol la tradicia Wiener
Musikverein nur 200 metrojn pli for. La koncepto de arĥitekto
Ludwig Baumann por Olympion enhavos krom pluraj koncerthaloj
ankaŭ ejoj por sportoj, sed tio nur parte realiĝis, kaj intertempe
la sportejoj estis malkonstruataj. Inter 1911 kaj 1913 la vienaj
teatrejaj arĥitektoj Ferdinand Fellner la pli juna kaj Hermann
Helmer finfine konstruigis la domon kunlabore kun Ludwig Baumann.
La 19-an de oktobro 1913 la koncertodomo estis solene malfermata,
kaj je la vespero sekvis festokoncerto kun la simfonia orkestro de
la Musikverein direktata de Ferdinand Löwe. Por tiu ĉi Richard
Strauss komponis sian solenan preludon op. 61. La kombinado
de ĉi tiu moderna verko kun la 9-a simfonio de Beethovens
devis montri jam en la unua koncerto la apudeco de tradicio kaj
modernismo.
La domo
La koncertodomo, granda laŭ projekciaĵo proksimume 70 oble 40
metroj kun ĉefenirejo ĉe Lothringerstraße kaj aliaj enirejoj
ĉe Lisztstraße kaj Am Heumarkt entenas ekde la
inaŭgurado tri koncertohalojn:
-
Granda Halo kun 1865 lokoj
-
Halo Mozart kun 704 lokoj
-
Halo Schubert kun 366 lokoj
- La Nova Halo kun proksimume 400 lokoj estis konstruita
nur kadre de la ĝenerala resanigo ekde 1998 ĝis 2002 kaj nomiĝas
ekde la sezono 2009 / 2010 Halo Berio.
Ĉe la doma fronto troviĝas dekstre kaj maldekstre la
enskribo
Ehrt eure deutschen Meister, dann bannt ihr gute Geister.
(Honoru viajn germanajn majstrojn, tiam vi mastras bonajn spiritojn
).
Je tio temas pri citaĵo el la finala ĥoraĵo de la opero Die
Meistersinger von Nürnberg de Richard Wagner. En ĉiuj salonoj
povas okazi samtempe malsamaj koncertoj, ĉar ili ne interĝenas unu
la aliajn.
Granda
Halo kaj orgeno
La Granda Halo disponigas lokojn por 1116 vizitantoj
(teretaĝo) kaj krome por 361 sur balkono kaj loĝioj, samkiel por
388 en la galerio. La aŭditorio grandas 750 kvadratajn metroj, la
podio 170 kvadratajn metrojn. En la 1960-aj jaroj Heinrich Keilholz
plibonigis la halon.
La orgenon en la Granda Halo konstruis en 1913 la firmao Rieger
Orgelbau (Jägerndorf, Silezio). La muzikinstrumento troviĝas je la
fronta muro de la Granda Halo, havas tamen nenion videblan
orgenfasadon. La fajfilaro troviĝas malantaŭ krado kaj estas per
tio kaŝita por la vizitantoj. La instrumento kun konusvalva kesto
havas 116 registrojn sur kvin manualoj kaj pedalaro kaj estas per
tio la plej granda orgeno de Aŭstrujo.
Apartaĵo de la orgeno estas unuflanke, ke kvar el la suborgenoj
estas sonŝveligeblaj. Krom tio la orgeno havas ŝveligeblan foran
suborgenon kun aparta pedala suborgeno. Stile la orgeno orientiĝas
je la idealo de la tiel nomata «alsaca orgenreformo», je kio laŭ la
modelo de grandaj instrumentoj de Aristide Cavaillé-Coll la fortaj
voĉoj estas disdonitaj sur du manualoj. La traktiloj estas
elektropneŭmatikaj. Por la inaŭgurado de la instrumento Richard
Strauss estis komponinta sian "solenan preludon" por orgeno kaj
orkestro. En 1982 la instrumento estis fundamente riparata.
1-e Ĉefa suborgeno C– |
Principal |
16′ |
Bordun |
16′ |
Principal |
8′ |
Gedackt |
8′ |
Hohlflöte |
8′ |
Flûte harmonique |
8′ |
Fugara |
8′ |
Gemshorn |
8′ |
Dulciana |
8′ |
Nasatquinte |
51/3′ |
Octave |
4′ |
Rohrflöte |
4′ |
Viola |
4′ |
Superoctave |
2′ |
Rauschquinte II |
22/3′ |
Kornett III–V |
8′ |
Mixtur V |
22/3′ |
Cymbel III |
2′ |
Trompete |
16′ |
Trompete |
8′ |
Clarino |
4′ |
|
2-a manualo (ŝveligebla) C– |
Viola |
16′ |
Quintatön |
16′ |
Principal |
8′ |
Bordun |
8′ |
Flauto traverso |
8′ |
Clarabella |
8′ |
Viola da Gamba |
8′ |
Salicional |
8′ |
Unda maris |
8′ |
Octave |
4′ |
Flûte octaviante |
4′ |
Gemshorn |
4′ |
Quintatön |
4′ |
Waldflöte |
2′ |
Sesquialtera II |
22/3′ |
Progress. harm. III–V |
22/3′ |
Mixtur IV |
22/3′ |
Clarinette |
8′ |
Krummhorn |
8′ |
Glockenspiel |
|
Tremulant |
|
3-a manualo (ŝveligebla) C– |
Lieblich-Gedackt |
16′ |
Geigen-Principal |
8′ |
Rohrflöte |
8′ |
Still-Gedeckt |
8′ |
Wiener Flöte |
8′ |
Quintatön |
8′ |
Echo Gamba |
8′ |
Aeoline |
8′ |
Vox coelestis |
8′ |
Octave |
4′ |
Flûte octaviante |
4′ |
Zartflöte |
4′ |
Aeolsharfe |
4′ |
Gemsquinte |
22/3′ |
Flautino |
2′ |
Terz |
13/5′ |
Larigotquinte |
11/3′ |
Septime |
11/7′ |
Piccolo |
1′ |
Harmonia aetherea IV |
22/3′ |
Basson |
16′ |
Trompette harmonique |
8′ |
Oboe |
8′ |
Vox humana |
8′ |
Clairon harmonique |
4′ |
|
Tremulant |
|
4-e solosuborgeno C– |
Bordun |
16′ |
Clarinophon |
8′ |
Doppel-Gedackt |
8′ |
Concertflöte |
8′ |
Solo Gamba |
8′ |
Rohrquinte |
51/3′ |
Octave |
4′ |
Soloflöte |
4′ |
Quinte |
22/3′ |
Superoctave |
2′ |
Groß-Cornett III–V |
22/3′ |
Tuba mirabilis |
8′ |
Ophicleide |
8′ |
Clairon harmonique |
4′ |
5-e fora suborgeno (ŝveligebla) C– |
Zart-Gedackt |
16′ |
Horn-Principal |
8′ |
Lieblich-Gedackt |
8′ |
Rohrflöte |
8′ |
Viola d’amore |
8′ |
Vox angelica |
8′ |
Gemshorn |
4′ |
Traversflöte |
4′ |
Piccolo |
2′ |
Mixtur IV |
22/3′ |
Schalmei |
8′ |
Vox humana |
8′ |
|
Tremulant |
|
Pedal C– |
Principalbaß |
32′ |
Principalbaß |
16′ |
Violon |
16′ |
Subbaß |
16′ |
Echobaß |
16′ |
Salicetbaß |
16′ |
Quintbaß |
102/3′ |
Octavbaß |
8′ |
Gedacktbaß |
8′ |
Baßflöte |
8′ |
Cello |
8′ |
Dulcianbaß |
8′ |
Octave |
4′ |
Flauto |
4′ |
Campana III |
102/3′ |
Mixtur IV |
51/3′ |
Bombarde |
32′ |
Posaune |
16′ |
Fagott |
16′ |
Trompete |
8′ |
Bassetthorn |
8′ |
Clarino |
4′ |
Fora pedalara suborgeno C– |
Subbaß |
16′ |
Octavbaß |
8′ |
|
-
Konektiloj:
- normalaj konektiloj: II/I, III/I, IV/I, V/I, P/I, III/II,
IV/II, V/II, I/II, IV/III, V/P, I/P, II/P, III/P, IV/P
- Superoktaj konektiloj: II/I, III/I, IV/I, V/I, III/I, IV/I,
III/II, IV/II, IV, V, I/P, IV/P.
- Suboktaj konektiloj: III/II.
-
ludhelpiloj: Liberaj kombinaĵoj, malŝaltiloj ktp.
Literaturo
- Erwin Barta: Das Wiener Konzerthaus zwischen 1945 und 1961.
Eine vereinsgeschichtliche und musikwirtschaftliche Studie.
Schneider, Tutzing 2001 ISBN 3-7952-1037-2
- Günter Lade: Orgeln in Wien. Edition Lade, 1990, ISBN
3-9500017-0-0.
Eksteraj
ligiloj